PSS Antimicrobiële middelen: Platform voor ondersteuning bij het voorschrijven van antibiotica

Algemeen kader

De uitvoering van dit project is gestart in 2021 en zal waarschijnlijk tot 2026 duren. Het RIZIV en de FOD Volksgezondheid werken samen met verschillende partners aan de ontwikkeling en uitrol van deze PSS-tool: zorgverleners, verzekeringsinstellingen, patiëntenorganisaties, eHealth en softwareleveranciers.

Gebruik van PSS is alleen zinvol als het is geïntegreerd in eerstelijnssoftware die het elektronisch patiëntendossier (EDP) van de patiënt en een digitale oplossing voor het aanmaken van medicatielijnen en elektronische voorschriften omvat.

Doelpubliek

• Huisartsen 
• Tandartsen 
• Artsen-specialisten 
• Vroedvrouwen
• Wachtposten 
• Woonzorgcentra 
• Apothekers 
• Studenten geneeskunde en farmacie 
• Voorschrijvende verpleegkundigen

Welke uitdagingen voor antibiotica willen we aanpakken?

In België bestaan aanbevelingen voor het juiste gebruik van antimicrobiële stoffen (antibiotica, antivirale middelen, antischimmelmiddelen en antiparasitaire middelen), maar deze worden door de voorschrijvers niet voldoende nageleefd. Hierdoor is er, vergeleken met andere landen in Europa, een te grote resistentie tegen klassieke antibiotica. De risico’s voor patiënten zijn reëel als er geen gebruik wordt gemaakt van de specifiek voor België goedgekeurde antibiotica-aanbevelingen die zijn vastgelegd in de gids van de Belgische Commissie voor de Coördinatie van het Antibioticabeleid (BAPCOC).

Waarom een beslissingsondersteunend platform?

Met dit platform willen we:

• efficiëntiewinst creëren door met dezelfde middelen (infrastructuur, aantal zorgverleners) meer patiënten adequate en kwalitatieve zorg te bieden en dus ook de relevantie van de zorg te verbeteren 
• de veiligheid van patiënten bij de uitvoering van de zorg garanderen en daarmee ook de veiligheid van de samenleving.

Algemene voordelen:

• sneller toepassen van nieuwe kennis
• snelle toegang tot kwaliteitsvolle strategische informatie 
• beter inzicht verwerven in de redenen waarom de voorschrijver afwijkt van de richtlijnen
• op lange termijn, samen met andere maatregelen in het kader van het nationaal plan voor de bestrijding van antimicrobiële resistentie:
• besparingen op de kosten van de zorg
• een betere levensverwachting voor de patiënt.

Voordelen voor de patiënt:

• minder microbiële resistentie (door daling in de antibioticaconsumptie)
• minder veiligheidsrisico’s dankzij relevantere zorg
• betere uitleg over de reden waarom de patiënt geen antibioticavoorschrift krijgt

Voordelen voor de voorschrijver:

• minder tijdverlies door wetenschappelijke evidentie te zoeken of constant zichzelf te moeten bijscholen op dat vlak
• betere zelfevaluatie dankzij betere en snellere monitoring van voorschrijfgedrag (lokaal en nationaal)
• tijdwinst door koppeling van de tool met de patiëntgegevens
• een waarschuwing (begeleiding) in geval van een ongeschikte voorgeschreven strategie, maar behoud van de therapeutische vrijheid 
• de mogelijkheid om de afwijking van de meest geschikte strategie te motiveren: die motivering kan ook dienen om de tool te verbeteren.

Voordelen op het vlak van verbetering van de relevantie van de zorg:

• lager (en meer oordeelkundig) gebruik van antibiotica (populatieniveau)
• groter aandeel van smalspectrumantibiotica
• betere voorspelling in het optreden van mogelijke interacties met andere antibiotica
• patiëntengegevens en de laatste stand van de medische wetenschap worden frequenter betrokken bij de diagnostiek en behandeling
• minder vermijdbare ziekenhuisopnames door antibioticaresistentie.

Hoe werkt PSS Antimicrobieel?

PSS Antimicrobieel is gebaseerd op gecertificeerde bronnen (CEBAM):

• de aanbevelingen van BAPCOC en het Belgisch Centrum voor Farmacotherapeutische Informatie (BCFI)
• de beslissingsregels zijn ontwikkeld door EBPracticenet
• er is een continu aanpassingsproces aan wijzigingen in de BAPCOC-gids.

Hoe en wanneer krijg je toegang tot PSS Antimicrobieel?

De geleidelijke uitrol van PSS Antimicrobieel zal in twee verschillende fasen plaatsvinden.

• FASE I: Geleidelijke uitrol in de medische software van huisartsen van 21 december 2025 tot 21 september 2026

Een studie, in samenwerking met de KU Leuven, zal worden uitgevoerd tijdens de gefaseerde uitrol.

Het doel van de studie is na te gaan of de PSS-tool het aantal ongepaste antibioticavoorschriften in de huisartsgeneeskunde in België vermindert.

In deze fase zal ook worden nagegaan of het gebruik van de PSS-tool bepaalde indicatoren verbetert die worden opgevolgd door de Belgische antibioticabarometer.

Deze indicatoren hebben betrekking op:

• het totaal aantal voorgeschreven antibiotica
• de keuze tussen meer gerichte of bredere antibiotica.

Secundaire doelstellingen:

• de gebruiksvriendelijkheid en aanvaardbaarheid van de PSS-tool onder artsen beoordelen
• de factoren onderzoeken die een invloed hebben op het gebruik en de doeltreffendheid van de tool
• de eventuele onbedoelde gevolgen opvolgen (bijv. te weinig voorschrijven, verstoring van de workflow).

PSS zal geleidelijk beschikbaar worden gemaakt voor huisartsen (in individuele of groepspraktijken), medische wachtposten en medische huizen.
Er zal een webapplicatie beschikbaar zijn voor de huisartsen die geen software hebben of in situaties waarin het gebruik van hun software moeilijk is.

• FASE II: Uitbreiding naar andere medische praktijken vanaf 21 december 2026

In 2026 wordt het toepassingsgebied uitgebreid tot bepaalde specialisten die gedeeltelijk betrokken zijn bij de eerstelijnszorg, zoals pediaters, gynaecologen, urologen en longartsen.

Het gebruik van PSS door deze specialisten zal beperkt blijven tot de privéconsultaties.

Net als in fase 1 zullen huisartsen, specialisten en vroedvrouwen die geen software hebben of die problemen hebben met het gebruik van hun software, gebruik kunnen maken van de webapplicatie en dit vanaf september 2026.

Inhoudelijk zal PSS Antimicrobieel tegen eind 2026 worden uitgebreid met huid- en tandinfecties. Dit betekent dat ook de doelgroep van de tandartsen vanaf eind 2026 bij het project zal worden betrokken.